Mediacje semiotyczne. Słowo i obraz na usługach...

Celem opisanych w tej książce badań była rekonstrukcja mechanizmów krytycznego odbioru przekazów multimodalnych (multisemiotycznych). Mowa tu o sytuacjach, w których odbiorcy niespecjaliści dostrzegają w wypowiedzi warstwę ideologiczną i próbują ją krytykować czy nawet demaskować. Omawiane zjawisko społeczne - w teorii recepcji określane mianem odczytania opozycyjnego - jest w Polsce stosunkowo nowe, to znaczy nasiliło się w ostatnich latach z powodu ekspansji kultury wizualnej, mediów społecznościowych, ale też z powodu polaryzacji polskiego życia publicznego i samego społeczeństwa.
Materiał empiryczny stanowiły korpus krytycznych reakcji różnych osób czy środowisk odnoszących się do tekstów publicznych oraz korpus samych krytykowanych teksów. Materiał ten został poddany analizie semiotycznej specjalnie do tego celu opracowaną metodą. Badania pozwoliły wyróżnić dwa typy problemów i zjawisk społecznych.
Pierwszy typ to semiotyczne protesty. Są to indywidualne negatywne reakcje zawierające zwykle zrzuty czy oskarżenia o deprecjację lub nawet dyskryminację konkretnej grupy społecznej. Analiza tych wypowiedzi i analiza tekstów, do których się odnoszą, pozwoliła skonstruować model strategii krytycznego odbioru przekazów multimodalnych, a na tej podstawie opracować propozycję analizy semiotycznej ukierunkowanej na wykrywanie w przekazach werbalno-wizualnych miejsc konfliktogennych.
Drugi typ to dyskursywne spory, czyli konflikty o teksty przyjmujące postać społecznej debaty, czyli długotrwałego formułowania poglądów i argumentów (nie zawsze w formie dialogu), która często zamienia się w otwarty konflikt między różnymi grupami czy wspólnotami światopoglądowymi. Trzy takie debaty stały się przedmiotem szczegółowego studium przypadku. Przypadek pierwszy to spór o Murzynka Bambo Juliana Tuwima. Przypadek drugi to społeczna dyskusja o zwyczaju ustępowania miejsca w środkach transportu publicznego. Przypadek trzeci to spór o faszyzm jako pojęcie etykietujące środowisko polskiej prawicy.
Semiotyczne mediacje to alternatywa dla krytycznej analizy dyskursu. Podejście mediacyjne oparte jest na pojęciu refleksyjności, na metodach semiotyki społecznej, ale też na badawczej tradycji polskiej lingwistyki kulturowej. W tej wersji analiza dyskursu to rekonstrukcja myślenia, działania, praktyk wszystkich aktorów sporu z ich własnej zaangażowanej perspektywy, a następnie porównanie owych stanowisk w formie metaanalizy.